Bu yazımızda Elden Maaş Ödemenin Cezası ve İspatı hallerini ve Asgari Ücretin Bankadan Yatması durumu karşısında yapılması gerekenleri anlatmaya çalışacağız.
İş hayatında sıklıkla rastlanan ve en çok mağduriyet yaşanan hususların başında gelen konulardan biri de, sigortalıların aldıkları ücretin asgari kısmının bankadan diğer kısmımın ise elden verilmesidir.
Bu durum işçilerin,
- Emekli maaşının düşük olmasına
- İstirahat raporlarından dolayı alacağı rapor parasının düşük olmasına
- Kadın işçilerin alabileceği doğum parasının düşük olmasına neden olur.
Elden Maaş Ödemenin Cezası ve İspatı
Ücretleri Bankadan Ödememe Cezası
İş yerleri ve işletmelerinde İş Kanunu hükümlerinin uygulandığı işverenler ile üçüncü kişiler, Türkiye genelinde çalıştırdıkları işçi sayısının en az 5 olması hâlinde, çalıştırdıkları işçiye o ay içinde yapacakları her türlü ödemenin kanunî kesintiler düşüldükten sonra kalan net tutarını, bankalar aracılığıyla ödemekle yükümlüdürler.
5 işçi çalıştıran işverenlerin ücretlerin tamamını ya da bir kısmını banka aracılığıyla değil de elden vermesinin idari para cezası, 2017 yılı itibariyle 167 TL’dir.
2019 yılı itibariyle, 236 TL’dir.
2021 itibariyle, 315 TL’dir.
2022 yılı itibariyle, 429 TL’dir.
Asgari Ücret Kısmını Bankadan Diğer Kısmın İse Elden Ödemenin Cezası
Belirttiğimiz idari para cezalarının hangi maddeleri kapsadığını, işçinin ücretinin 1 yıldır daha yüksek maaş aldığı halde asgari ücretten bildirildiğini var sayarak maddeler halinde anlatalım.
1-APHB’de Eksik Ücret Bildirilmesi (102/c-4):
İşçinin maaşını asgari ücretten gösteren işveren SGK‘ya her ayın 26’sına kadar verilmesi zorunlu olan Muhtasar Prim ve Hizmet Beyannamesinde verdiğinde çalıştırdığı kişinin kazançlarını eksik bildirilmiş olacaktır.
İdari Para Cezası (Her Ay İçin): 1777,5x2x12 AY= 42.660 TL
2018 yılı için ise 2.029,50 x 2×12= 48.708 TL
2019 yılı için ise 2.558,4 x 2×12= 61.401,6 TL
2021 yılı için ise, tespit edilen prime esas kazanç tutarında, idari para cezası uygulanır.
2022 yılı için ise, tespit edilen prime esas kazanç tutarında, idari para cezası uygulanır.
2-Bordronun Geçersiz Olması (102/e5):
İşçinin maaşını asgari ücretten gösteren işveren APHB’de ücretini eksik bildirdiği kişiyi doğal olarak bordrosuna da yansıtmamıştır. Bu sebeple Bordro geçersiz sayılacaktır.
İdari Para Cezası (Her Ay İçin): 1777,5/2×12 Ay= 10.665 TL
2018 yılı için ise, 2.029,5/2 x 12 Ay= 12.177 TL
2019 yılı için ise, 2.558,4/2 x 12 Ay= 15.350,4 TL
2021 İdari Para Cezası (Her Ay İçin): 3577,5/2×12 Ay=21.465 TL
2022 yılı için, 5.004/2 x 12 Ay = 30.024 TL
3-Muhasebe Defterlerinin Geçersiz Olması (102/e-4):
İşçinin maaşını asgari ücretten gösteren işveren bordroya eksik kaydettiği işçi ücretini muhasebe defterinin işçilik giderleri kısmına da yansıtmayacağından dolayı Muhasebe Defteri geçersiz sayılacaktır.
İdari Para Cezası (Bilanço usulü) :1777,5/2x12Ay= 10.665 TL
2018 yılı için ise, 2.029,5/2 x 12 Ay= 12.177 TL
2019 yılı için ise, 2.558,4/2 x 12 Ay= 15.350,4 TL
2021 yılı için İdari Para Cezası (Bilanço usulü):3577,5/2x12Ay=21.465 TL
2022 yılı için (Bilanço usulü):5.004/2x12Ay= 30.024 TL
SONUÇ; sigorta primine esas kazançlarının Sosyal Güvenlik Kurumu’na aldığı gerçek ücret yerine daha düşük ücretten veya asgari ücretten bildirilmesi neticesinde işverenler idari para cezalarıyla karşılaşacaklardır. İdari para cezalarını kapsayan tüm maddelerden doğan cezaları topladığımızda bu para cezasının miktarının 63,990 TL olduğu, 2018 yılı itibariyle 73.062 TL olduğu, 2019 yılı itibariyle 92.102,4 TL olduğu görülecektir. Ayrıca işveren eksik bildirdiği primlerin de ödemesini yapacaktır.
Elden Ücret Alanlar Ne Yapmalı
Asgari Ücretin Bankadan Yatması halinde Maaşı olduğundan daha düşük ya da asgari ücretten gösterilen işçilerin Elden Maaş Ödemenin Cezası ve İspatı içinyapacakları iki şey bulunmaktadır;
- SGK’ya şikayet edebilir
- İş Mahkemesinde dava açabilir.
SGK’ya Şikayet Etme
Sosyal Güvenlik Kurumuna şikayet edildikten sonra, Kurum önce işçinin hala aynı iş yerinde çalışıyor olup olmadığına bakacaktır.
İşçi hala aynı iş yerinde çalışıyor ise, iş yerine teftişe gelinecektir. Teftişe gelen Denetmen/Müfettiş çalışanların ifadelerine başvurarak Eksik Ücret bildirimi yönünde tespiti yaparsa işçilerin ücretleri gerçek seviyesine çekilecek ve işçilerin primleri yükseltilecektir. Ayrıca işverene idari para cezaları uygulanacaktır.
İş yerine gelen Denetmene/Müfettişe maaşın bir kısmının bankadan diğer kısmının elden alındığı beyan edilmelidir be bu beyanın tutanaklara geçirilmesi sağlanmalıdır.
Elden maaş alındığı beyan edilmez ise, Kurum yetkililerinin yapacak fazla bir şeyi olmayacaktır.
İşçi çalıştığı iş yerinden ayrılmış ise, Kurumun Denetmen/Müfettişleri iş yerine teftişe gelmeyebilir. Bu durumda şikayette bulunan işçiye tebligat göndererek, kişiyi ifadeye çağıracaktır.
Bu süreçte, işçinin iddiasını kanıtlaması için yeterli bilgi ve belgesi olup olmadığı araştırılacaktır.
Bu belgeler Denetmen/Müfettişe sunulduğunda gereken yapılacak ve işçilerin ücretleri gerçek seviyesine çekilecektir.
İş Mahkemesine Dava Açma
Yukarıda belirttiğimiz biçimlerde yapılan başvurulardan sonuç alınamaması durumunda, çalışanlar iş mahkemesinde dava açabilirler.
İş mahkemesinin durumu değerlendirmesi Sosyal Güvenlik Kurumuna göre daha farklı olacaktır.
Mahkeme, gerekli gördüğü takdirde aynı iş kolunda çalışan diğer işçilerle ilgili emsal ücret yoluna gidebilir. Yani örneğin, iş yerinde çalışan bir jeoloji mühendisinin asgari ücretten bildirilmesi durumunda, Mahkeme Jeoloji Mühendisleri Odasından emsal ücret talep edebilir.
Mahkeme, kişinin aynı iş yerinde aynı zaman diliminde çalışmış olan bordro tanıklarını çağırarak, onlardan tanıklık yapmasını isteyebilir. Tanıkların hepsi kişinin asgari ücretten daha yüksek ücret aldığını onaylarsa bu durum kişinin iddiasını destekler nitelikte olduğundan Mahkeme işçi lehine karar verebilir.
Elden Maaş Almanın İspat Edilmesi
Örneğin; net 4000 TL maaş alan sigortalı bu maaşın asgari ücret kısmını bankadan alıp diğer kısmını elden alıyorsa, yukarıda bahsettiğimiz şekilde SGK’ya şikayet etme ve İş mahkemesine dava açmadan önce elden ücret aldığını ispat edecek bilgi ve belgeleri toplamalıdır. Elden Maaş Ödemenin Cezası ve İspatı içim bu belgeler şunlar olabilir;
- Elden maaş aldığını gösteren üstünde işveren ya da iş yerinin imzasının ve kaşesinin olduğu makbuz
- Sigortalının bankadan kredi çekmek için işverenden aldığı gerçek ücreti gösteren ve bankaya sunulan belge
- İş sözleşmelerinde yazılı olan tutar
- Fazla mesai yapıldıysa bunu kanıtlayan her türlü belge
- Mahkemenin dikkate alacağı, sizinle aynı dönem sigortalı olarak çalışmış kişilerin beyanları